Περι Τέχνης στα Κύθηρα

Του Παναγιώτη Λευθέρη

Ζώντας μόνιμα στα Κύθηρα τα τελευταία επτά χρόνια, αυτό που κατάλαβα σχετικά με την καλλιτεχνική δραστηριότητα στο νησί είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς αντιλαμβάνονται πολιτιστικά έγκυρο και συμμετέχουν μόνο σε ότι προβάλλεται από την τηλεόραση ή σε κάτι που έχει γίνει θεσμός τα τελευταία 30-40 χρόνια. Και ως γνωστόν η έλλειψη ανανέωσης δημιουργεί απενεργοποίηση, αφυδάτωση και ουδετεροποίηση σε κάθε καλλιτεχνική προσπάθεια.
Λίγο ενδιαφέρον υπάρχει για δημιουργία νέων αναβαθμισμένων θεσμών ή για καλλιτεχνική ενημέρωση και πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις. Εμείς οι γονιοί, κατά κανόνα, δεν θα πάμε το παιδί μας να δει μια έκθεση ή να παρακολουθήσει μια συναυλία (όταν σπανιότατα συμβαίνουν) επειδή απλά δεν το θεωρούμε τόσο σημαντικό. Τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα από πριν σαράντα χρόνια όπου παρά την απόλυτη έλλειψη ερεθισμάτων υπήρχαν διψασμένοι για γνώση και πολιτιστική δραστηριότητα πολίτες. Τώρα η βιομηχανία έτοιμων, χαμηλής ποιότητας καλλιτεχνικών ερεθισμάτων έχει γεμίσει τον χάρτη και σχεδόν κανείς δεν ψάχνει κάτι άλλο που να χρειάζεται την ελάχιστη προσπάθεια μύησης ή κατανόησης. Η κατάσταση στα σχολεία μας είναι ζοφερή. Εξαιρετικά μικρό ποσοστό μαθητών γνωρίζουν βασικές πληροφορίες όσον αφορά τον σύγχρονο πολιτισμό. Και δεν μιλώ μόνο για την λόγια τέχνη όπου χρειάζονται διαδικασίες διδαχής και μύησης. Μιλώ και για την ψυχαγωγική κουλτούρα της εποχής μας σχετικά με την οποία υπάρχει πλήρης άγνοια, για αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα ελληνικά κανάλια μεταδίδουν μόνο γιουροβίζιον και χαμηλής ποιότητας σήριαλ με αποτέλεσμα τα παιδιά να νομίζουν ότι γνωρίζοντας αυτά, γνωρίζουν τα πάντα. Δεν υπάρχει αντίσταση ή άλλη πρόταση από πουθενά.

Υπεύθυνη για αυτή την κατάσταση είναι η κυριαρχία των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην τέχνη και η δυσκολία της θεσμοθετημένης παιδείας να λειτουργήσει ως αντίβαρο, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τα προϊόντα των ζωντανών καλλιτεχνικών διεργασιών, που συντελούνται κατά κανόνα στις πόλεις, μακριά από το γυαλί της τηλεόρασης και τις στήλες των «φθηνών» περιοδικών, δεν φθάνουν δυστυχώς σχεδόν ποτέ στα Κύθηρα. Αυτός ο πολιτισμός ελάχιστα ενδιαφέρει τους διοικούντες, πλην φωτεινών εξαιρέσεων, μιας και δεν έχει μαζική απήχηση και εκλογικό ενδιαφέρον.

Όμως η πραγματική τέχνη είναι η φυσικότερη ανθρώπινη εκδήλωση κοινωνικότητας, δημιουργικότητας και επικοινωνίας. Η τέχνη είναι το αποτύπωμα κάθε ανθρώπου και κάθε πολιτισμού στον χρόνο. Είναι αυτή που ανοίγει ορίζοντες, στόχους και διεξόδους στον άνθρωπο όταν η αίσθηση της ματαιότητας τον απειλεί. Κοινωνία με ευτελή τέχνη νοσεί και τα αποτελέσματα αυτής της νοσηρότητας μπορεί να είναι πολύ πιο επικίνδυνα από αυτά που πιστεύουν αυτοί που διαβαθμίζουν τις προτεραιότητές μας.