« Όλοι τους είναι κλέφτες...»

του Παναγιώτη Λευθέρη

Σαν Έλληνας πολίτης. προσπαθώ να καταλάβω και εγώ, τι έφταιξε και φτάσαμε στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. Προσπαθώ μέσα σε μία λέξη, να «κλείσω» όλο το πρόβλημα. Ψάχνω να βρω την μητρική αιτία, από την οποία προέκυψαν όλα. Ποτέ δεν θα ξέρω βέβαια, αν η λέξη αυτή, θα βρίσκεται όντως «στον πάτο» του προβλήματος, ή αν κάποια άλλη, θα βρίσκεται βαθύτερα και θα εξηγεί περισσότερα. Η λέξη που βρήκα σήμερα λέγεται «εμπιστοσύνη».
Είμαι σε θέση να ξέρω, τουλάχιστον για τα χρόνια της μεταπολίτευσης, ότι τόσο ο Έλληνας πολίτης, όσο και η Ελληνική πολιτεία, δεν εμπιστεύονται, γενικά, κανέναν. Ένα τυχαίο παράδειγμα που περιγράφει το πρόβλημα: Η ελληνική Σχολή Καλών Τεχνών είναι η μόνη στην Ευρώπη ( και ίσως στον κόσμο) όπου οι υποψήφιοι φοιτητές δεν εισέρχονται με βάση κάποιο φάκελο που να δείχνει την συνολική δουλειά τους, άλλα πρέπει να κλειστούν μέσα σε κάποιο εργαστήριο, για να «δημιουργήσουν», κάτω από το βλέμμα των εξεταστών τους. Το ενδεχόμενο, ο φοιτητής να εξαπατήσει την σχολή, φέρνοντας ψεύτικο φάκελο, θεωρείται τόσο πιθανό από όλους (εξεταστές και εξεταζόμενους), όπου για να απαλειφθεί, προτιμάται μια διαδικασία όπου, αποδεδειγμένα, δεν επιλέγει τους ικανότερους.
Σε μεγαλύτερο πλάνο τώρα, μπορούμε να δούμε συνολικά το χάλι του εκπαιδευτικού μας συστήματος, να οφείλεται σε αυτή την ίδια έλλειψη εμπιστοσύνης. Επιλέγεται μια παιδεία «παπαγαλίας», μόνο και μόνο γιατί έτσι είναι ευκολότερο στους κριτές να «αξιολογήσουν» τους εξεταζόμενους, μια «αξιολόγηση» όμως, που παρ’όλα αυτά, δεν επιλέγει τους καλύτερους και τους ικανότερους. Η ελληνική πολιτεία (και όλοι μας, που ανεχόμαστε αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα για χρόνια) δεν εμπιστεύεται ούτε τους δασκάλους, ούτε τους μαθητές ότι είναι ικανοί για κάτι, εκτός από το να την εξαπατήσουν. Αλλά ούτε και οι δάσκαλοι και οι μαθητές εμπιστεύονται την ελληνική πολιτεία, ότι θα είναι ποτέ ικανή, να φτιάξει νόμους όπου θα διορθώσουν τα προβλήματα, και προτιμούν το γενικό βραχυκύκλωμα, από την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει.
Σε ακόμη μεγαλύτερο πλάνο, όλη η «θανατηφόρος» για την οικονομία και τους θεσμούς γραφειοκρατία οφείλεται στην ίδια έλλειψη εμπιστοσύνης. Το κράτος δεν εμπιστεύεται τον πολίτη και απαιτεί από αυτόν ένα τεράστιο όγκο διατυπώσεων και εμπόδια στις συναλλαγές μαζί του. Το κράτος δεν εμπιστεύεται ούτε τον υπάλληλό του, και απαιτεί από αυτόν, να ζητά αυτό τον όγκο διατυπώσεων από τον πολίτη, προκειμένου «να φαίνεται» ότι ο υπάλληλος δεν δωροδοκείται. Ούτε ο υπάλληλος εμπιστεύεται το «αφεντικό» του κράτος, αλλά και τον πολίτη, και αν δεν δωροδοκείται, συμπεριφέρεται ευθυνόφοβα στην εργασία του, επιδεικνύοντας ανικανότητα και εξοργιστική έλλειψη πρωτοβουλίας. Να μην μιλήσουμε καλύτερα για το πόσο ο πολίτης εμπιστεύεται το κράτος και τον υπάλληλο, απαιτώντας και αυτός, στο φινάλε, την τήρηση της βλαβερής γραφειοκρατίας, προκειμένου να μην πέσει θύμα κανενός. Μόνος κερδισμένος ο δωροδοκούμενος και ας είναι αυτός ( ειλικρινά το πιστεύω, γιατί θέλω να εμπιστεύομαι), η μειοψηφία.
Σε τελικό πλάνο, φτάνουμε και στην πολιτική. Εδώ ο όρος εμπιστοσύνη έχει διάφορες σημασίες. Δεν εμπιστευόμαστε τους πολιτικούς και το κράτος, αλλά εμπιστευόμαστε τον πολιτικό που θα μας κάνει κάποιο ρουσφέτι. Αυτός είναι ο ορισμός της «πελατειακής σχέσης» και ένα γιγάντιο σύστημα, έχει στηθεί γύρω από αυτή ακριβώς την διαδικασία. Ο πολιτικός είναι απλά το τελευταίο γρανάζι του συστήματος αυτού, αφού αν θέλει να έχει πολιτική καριέρα, πρέπει να κάνει διάφορες πελατειακές «διευκολύνσεις», ακόμη και αν δεν βάζει φράγκο στην τσέπη. Ούτως ή άλλως, αν πράξει το σωστό, κανείς δεν θα τον εμπιστευτεί ως ευυπόληπτο, και θα τον εκτιμήσει για αυτό. Όταν ζεις στην «ζούγκλα», στην γενική έλλειψη κανόνων δηλαδή, ο καθένας «είναι για το τομάρι του», και ευυπόληπτος είναι αυτός που καταφέρνει να επιβιώνει, έστω και με ανήθικους όρους. Ο πολίτης, μέσα στην γενική αυτή απουσία δικαίου που τον περιτριγυρίζει, προτιμά να κάνει την δουλειά του δωροδοκώντας (είτε με ψήφο, είτε με χρήμα), αδιαφορώντας αν το αίτημά του είναι δίκαιο ή άδικο, αφού δεν δείχνει να είναι αυτό το ζητούμενο. Αντιλαμβάνεστε βέβαια τον φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο είμαστε κυριολεκτικά εγκλωβισμένοι....

Αυτήν την κατάσταση που περιγράφω την γνωρίζουμε όλοι χρόνια τώρα. Και αυτό που με πειράζει είναι η υποκρισία μας, να «καθαρίζουμε» των ευθυνών μας, βαφτίζοντας όλους τους πολιτικούς κλέφτες, υποσκάπτοντας τις βάσεις του δημοκρατικού μας συστήματος. Καλύτερα θα κάναμε, να αλλάζαμε αυτούς τους πολιτικούς που δεν μας αρέσουν, αντί να τους ξαναψηφίζουμε για να έχουμε κάποιον να κατηγορούμε.

Εκτός πλάνου τώρα, στα Κύθηρα τον Νοέμβριο έχουμε δημοτικές εκλογές. Πρέπει οι πολίτες να διαλέξουμε αν θα κινηθούμε με τον παραπάνω νοσηρό τρόπο ή αν θα επιβραβεύσουμε την εμπιστοσύνη στην αξιοκρατία. Να εμπιστευτούμε για μια φορά τον ικανότερο, ακόμη και αν δεν είναι αυτός που συμπαθούμε, ο φίλος μας ή ο συγγενής μας. Αλλά πρέπει πάνω απ’όλα να εμπιστευτούμε τους εαυτούς μας, ότι είμαστε ικανοί για κάτι καλύτερο.
Αν είχα τον τρόπο, θα ζητούσα από τους πολίτες, να μην κατηγορούν κανέναν, χωρίς να μπορούν να αποδείξουν τις κατηγορίες, επειδή έτσι σπέρνουν την ανυποληψία και τον φόβο. Ας τυλίξουμε με εμπιστοσύνη αυτούς στους οποίους δώσαμε την άδεια να μας κυβερνούν, και αν έχουμε κάτι εναντίον τους, να το καταγγείλουμε επώνυμα, ώστε αυτή η άδεια να αρθεί. Αυτό δεν λέγεται ρουφιανιά, λέγεται υπευθυνότητα. Και αν είχα τον τρόπο, θα ήθελα να πληροφορήσω δημόσια τους διοικούντες τα κοινά και τους υποψήφιους να διοικήσουν (αν και μάλλον το γνωρίζουν), ότι ο κόσμος δεν εμπιστεύεται την ηθική τους, τους υποστηρίζουν κυρίως όσοι αποσκοπούν στο ατομικό και όχι στο κοινωνικό όφελος, και ότι πρέπει κάτι να κάνουν για αυτό. Να μην δίνουν αφορμές, με τις πράξεις και τα έργα τους, για αρνητικό σχολιασμό και να απαντούν άμεσα και δυναμικά στις διάφορες «βρώμες» που κυκλοφορούν, γιατί η σιωπή τους, φαίνεται σαν ενοχή. Και μην ξεχνάμε, οι μόνοι που ωφελούνται από το διαδεδομένο στις μέρες μας «όλοι τους είναι κλέφτες», είναι οι πραγματικοί κλέφτες.

catelouso@kytheriosmusic.com