Τσικνοπέμπτη VS πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου

Του Παναγιώτη Λευθέρη

Στην εφημερίδα Κυθηραϊκά, στο φύλλο του Φεβρουαρίου, το γραφείο τύπου του Δήμου μας έδωσε (και καλά έκανε) μια λίστα με τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που χρηματοδοτήθηκαν την χρονιά που πέρασε μαζί με το ποσόν που κόστισε η κάθε εκδήλωση. Στο άρθρο που ακολουθεί, θα επιχειρηθεί στο βαθμό που πιστεύουμε ότι είναι εφικτό, μια ποιοτική και ποσοτική σύγκριση του πολιτιστικού προσανατολισμού των εκδηλώσεων αυτών με το ανέξοδο θεατρικό της «Τσικνοπέμπτης» που παρουσιάστηκε και πάλι εφέτος στον Κυθ. Σύνδεσμο στις 4 Φεβρουαρίου.

Απ ότι μας πληροφορεί ο δήμος, τη χρονιά που πέρασε δόθηκαν 38145,49 ευρώ για χρηματοδότηση εννέα (9) πολιτιστικών δρώμενων στο νησί. Μέσα στις εκατοντάδες χιλιάδες του πιθανού γενικού προϋπολογισμού το ποσόν αυτό είναι μικρό. Παρ' όλα αυτά σε ένα επίσης μικρό δήμο σαν των Κυθήρων ένα τέτοιο ποσό θα έπρεπε κατά τη γνώμη μας να φτάσει για χρηματοδότηση τουλάχιστον άλλων τόσων εκδηλώσεων. Τι μπορεί να συμβαίνει;
Πιστεύω ότι υπάρχει πάντα μια αμηχανία στους διοικούντες (όχι μόνο στα Κύθηρα) για το αντικείμενο «πολιτισμός». Καλά όταν μιλάμε για αρχαίο Ελληνικό ή για λαϊκό πολιτισμό αλλά όταν φτάνουμε στο σήμερα και πρέπει να αντιμετωπιστούν έννοιες όπως σύγχρονη τέχνη, μουσική, χορός, θέατρο, κινηματογράφος, φωτογραφία, εικαστικά, οι διοικούντες συνήθως «σηκώνουν τα χέρια ψηλά». Πρώτον γιατί συνήθως αυτοί οι χώροι δεν ανήκουν στην σφαίρα των ασχολιών τους για να μην πούμε των ενδιαφερόντων τους. Δεύτερον γιατί η εκτίμηση αισθητικών πραγμάτων που δεν έχουν δοκιμαστεί στον χρόνο είναι δύσκολη, είναι θέμα γούστου και θέλει κάποια γνώση του αντικειμένου. Τρίτον γιατί συγκριτικά τα ποσά που εμπλέκονται είναι μικρά αλλά όπως φαίνεται, η κριτική είναι έντονη.
Οι λύσεις που καταφεύγουν λοιπόν οι διοικούντες για να ξεπεράσουν τον σκόπελο «πολιτισμός» είναι οι εξής:
α) Αν υπάρχει δημοτικός πολιτιστικός οργανισμός πετάνε το «μπαλάκι» σε αυτόν, διορίζουν διευθυντή κάποιο πρόσωπο της εμπιστοσύνης τους και δεν επανέρχονται παρά μόνο αν, όπως συμβαίνει συνήθως, λόγω της κακοδιαχείρισης έχει «φεσωθεί» ο δήμος ένα σημαντικό ποσό.
β) Αν δεν έχει φροντίσει να έχει ο δήμος κάποιον πολιτιστικό οργανισμό, όπως στα Κύθηρα, την ευθύνη της οργάνωσης των πολιτιστικών δρώμενων και της διάθεσης των χρημάτων παίρνουν κάποιοι δημοτικοί σύμβουλοι οι οποίοι με την σειρά τους ρίχνουν το «μπαλάκι» σε κάποιους δημοτικούς υπαλλήλους στων οποίων το γούστο και τις γνώσεις βασίζεται η ποιότητα και η ποσότητα των εκδηλώσεων. Αν αυτοί οι υπάλληλοι δεν έχουν τέτοιες γνώσεις και γούστο, όπως και δεν οφείλουν τελικά, βάση των προσόντων με τα οποία προσελήφθηκαν, τότε είτε αυτοσχεδιάζουν προσπαθώνταςς να παίξουν ανεπιτυχώς τον ρόλο του «γκουρού» των πολιτιστικών, είτε βαδίζουν στα τυφλά πέφτοντας θύματα πανέξυπνων μάνατζερ εμπορικών καλλιτεχνών στην Αθήνα οι οποίοι καραδοκούν τα καλοκαίρια να εξασφαλίσουν ένα μέρος από την «πίτα» του προϋπολογισμού για τα πολιτιστικά των Δήμων της περιφέρειας.

Πως θα έπρεπε λοιπόν να προσανατολισθούν οι υπεύθυνοι περί των πολιτιστικών στα Κύθηρα;
Ας δούμε ένα παράδειγμα υψηλού επιπέδου πολιτιστικής εκδήλωσης τον χειμώνα και να εξηγήσουμε τη σημασία της.

Το θεατρικό της Τσικνοπέμπτης έχει γίνει θεσμός τις τελευταίες δεκαετίες. Η δυναμική και οι αρετές του εκπλήσσουν τον παρατηρητή της ζωής στο νησί. Κατ' αρχάς κάποιοι φίλοι και συχωριανοί αποκαλύπτουν ένα εκπληκτικό ταλέντο που όλες τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου μένει αδρανές. Έπειτα αυτή την ικανότητα συνεργασίας και συντονισμού δεν την συναντάς εύκολα στα τσιριγώτικα πράγματα. Ειδικά η καλλιτεχνική συνύπαρξη, με ίσους όρους, παιδιών από το σχολείο και παλαιότερων, ξεπερνά τα όρια των πατερναλιστικών μας συνηθειών.
Γνωρίζοντας ότι ζούμε στο νησί της αμείλικτης, ανώνυμης και κατά το πλείστον ανυπόστατης φημολογίας για τα πάντα, έχω την αίσθηση ότι το θεατρικό αυτό λειτουργεί σαν βαλβίδα ασφαλείας προς αυτό το επιβλαβές χαρακτηριστικό μας. Για μοναδική φορά όλα λέγονται κατά πρόσωπο, επωνύμως και με ειλικρίνεια. Ο πολιτικός και κοινωνικός προβληματισμός συνυπάρχει με τον χαβαλέ, το χιούμορ είναι καυστικό και ο σαρκασμός περισσεύει. Παρ' όλα αυτά οι αποδέκτες ( κυρίως οι δημοτικοί μας άρχοντες) προς τιμήν τους είναι εκεί και χωρίς φόβο αποδέχονται, όπως οφείλουν, την αμείλικτη λαϊκή κριτική. Όλα αυτά μου θυμίζουν υγιή κοινωνία και ασφαλή πολιτεία. Στο καθαρά καλλιτεχνικό μέρος τώρα, απολαύσαμε ένα θεατρικό δρώμενο όπου η συλλογική δημιουργία του και ο σπονδυλωτός χαρακτήρας του έδωσαν χώρο να συνυπάρξουν αφαιρετικές μορφές του σύγχρονου θεάτρου (όπως το σκετς με τη γραβάτα και το κράνος του Δημήτρη Λεβέντη) με το γνήσιο λαϊκό, παραδοσιακό θέατρο (όπως το σκετς με την γριούλα του Δημήτρη Μαρσέλλου).
Τι είναι όμως αυτό που έχει η παραπάνω εκδήλωση, η οποία οργανώθηκε από το μεράκι των συμμετεχόντων, που στερούνται οι εκδηλώσεις που χρηματοδότησε ο δήμος το 2009;

Πιστεύουμε πρώτα απ' όλα ότι είναι το ντόπιο δυναμικό της και η ικανότητα αλληλεπίδρασης που διαθέτει.Από τον προαναφερθέντα προϋπολογισμό μόνο 7667 ευρώ, ποσοστό 20% δόθηκε για χρηματοδότηση εκδηλώσεων που αφορούν Κυθήριους καλλιτέχνες και Κυθηραϊκά δρώμενα ( καρναβάλι Ποταμού, συναυλία Τσολάκου και Χριστουγεννιάτικη εκδήλωση του Δήμου). Και παρ' ότι η ανάδειξη τοπικού πολιτισμού θα έπρεπε να είναι πρώτος στόχος του συγκεκριμένου προϋπολογισμού. Μήπως φίλοι μου νομίζετε ότι ο Κυθήριος καλλιτέχνης επιβάλλεται να είναι ερασιτέχνης και να προσφέρει δωρεάν (για να μην παρεξηγηθεί) το «άχρηστο προϊόν» του και συγχρόνως τον καλύτερο εαυτό του; Ας τα δώσουμε λοιπόν στον επιτήδειο από την Αθήνα που παρ' ότι προσφέρει κάτι παρεμφερές με το, τσάμπα, δικό μας, όλο και κάτι περισσότερο θα ξέρει και κανείς δεν θα μας κατηγορήσει ότι τα δώσαμε σε «φίλους μας». Θυμίζω ότι 9365,30 ευρώ δηλαδή 24,5% του προϋπολογισμού δόθηκαν σε ομάδες από την Αθήνα για δύο παραστάσεις Καραγκιόζη και δύο συναυλίες με ρεμπέτικα. Ο υπεύθυνος για τα πολιτιστικά με αυτά τα χρήματα θα μπορούσε να ανιχνεύσει, να οργανώσει και να υποστηρίξει τις τοπικές καλλιτεχνικές δυνάμεις, που όπως αποδεικνύει και η Τσικνοπέμπτη περισσεύουν στο νησί.

Δεν οφείλει όμως ο Δήμος να προσκαλεί καλλιτέχνες και εκδηλώσεις για να ενημερώνει και να μορφώνει (όχι απλά να ψυχαγωγεί) τους Κυθήριους; Σωστά! Με την προϋπόθεση να επιλέγουμε εμείς, σαν Δήμος, με γνώση και με κριτήρια και όχι να μας επιλέγουν λόγω της αφέλειάς μας. Όχι απλά να «τα δίνουμε» στον Αθηναίο μάνατζερ για να περηφανευόμαστε και μόνο ότι καταφέραμε να φέρουμε τον «τάδε διάσημο» στα Κύθηρα. Το έψαξε κανείς αν ο «τάδε διάσημος» σε περιόδους κρίσης θα ερχόταν και με τα μισά λεφτά; Δεν θα μπορούσε η συναυλία του να είναι αυτοχρηματοδοτούμενη από εισιτήρια αφού είναι «διάσημος»; Γιατί ιδιώτες οργανωτές έφεραν το καλοκαίρι τον Σωκράτη Μάλαμα βγάζοντας και κέρδος από τα εισιτήρια και ο φορολογούμενος πρέπει να πληρώσει 7140 ευρώ για την συναυλία της Ελένης Τσαλιγοπούλου; Με τα λεφτά που ήρθε ο «διάσημος» δεν θα μπορούσαν να οργανωθούν τρεις ή πέντε εκδηλώσεις με όχι τόσο «διάσημους» αλλά όμως σημαντικούς καλλιτέχνες, με των οποίων το έργο δεν θα είχε άλλη ευκαιρία να έλθει σε επαφή ο Τσιριγώτης;
Η παράσταση της Τσικνοπέμπτης είναι από τις ελάχιστες πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται μέσα στο χειμώνα. Πάντα σύμφωνα με τον πίνακα του Δήμου, το 92.7% του προϋπολογισμού δόθηκε για καλοκαιρινές εκδηλώσεις. Τον Χειμώνα δεν χρειαζόμαστε πολιτισμό; Απ' ότι φαίνεται όμως, είναι τότε που τον χρειαζόμαστε. Η έλλειψη πολιτιστικού σχεδιασμού για τον χειμώνα αποδεικνύει και αυτή την, κατά τη γνώμη μας, διαχρονική νοοτροπία των περισσότερων διοικούντων στην Ελλάδα που πιστεύουν ότι οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις είναι μόνο για την προβολή και για τον τουρισμό και όχι για το καλό της κοινωνίας και την ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου της.

Η παράσταση της Τσικνοπέμπτης ανέδειξε τη σημασία της τέχνης του θεάτρου, της τέχνης με τις πιο βαθιές ρίζες στην Ελλάδα και της ευχέρειας που έχει να περικλείει και άλλες τέχνες όπως την ποίηση, την μουσική, τα εικαστικά καi τον χορό. Επανερχόμενος τώρα στον προϋπολογισμό του Δήμου για τα πολιτιστικά, θέλω να επισημάνω ότι το 65% των χρημάτων δόθηκε για αμιγώς μουσικές εκδηλώσεις οι οποίες μάλιστα είχαν σχέση αποκλειστικά με το Ελληνικό τραγούδι. Ερώτηση: αυτό συνέβη επειδή δεν χρειαζόμαστε τα άλλα είδη μουσικής και τις άλλες τέχνες ή μήπως γιατί οι μάνατζερ μερικών «διάσημων» πλην παρηκμασμένων τραγουδοποιών είναι πιο δραστήριοι από τους, ερασιτέχνες στην επικοινωνία, εκπροσώπους μικρών και φθηνών ομάδων που θα μπορούσαν να προσφέρουν μια ολοκληρωμένη καλλιτεχνική πρόταση για το νησί;

Η παράσταση της Τσικνοπέμπτης έδειξε ότι στο νησί υπάρχει δίψα για δημιουργική απασχόληση και πολλά από τα άτομα που μας έδειξαν το ταλέντο τους ήταν παιδιά. Θυμήθηκα τα μαθήματα εικαστικών και θεάτρου που είχε οργανώσει πέρυσι ο Δήμος. Απ' ότι φαίνεται είχαν μηδενικό κόστος γιατί δεν περιλήφθηκαν στην περίφημη λίστα των πολιτιστικών εξόδων, όπως και κανένα άλλο έργο καλλιτεχνικής υποδομής και εκπαίδευσης. Αφού δεν είχε κόστος, γιατί λοιπόν μια τόσο καλή ιδέα δεν υλοποιήθηκε και φέτος; Εκλιπαρούμε τον Δήμο να κάνει κάτι για την καλλιτεχνική εκπαίδευση των παιδιών μας γιατί δεν υπάρχει σχεδόν καμιά εναλλακτική λύση, ειδικά για όσους δεν μπορούν να πληρώσουν για κάτι τέτοιο. Τη σημασία μιας τέτοιας κίνησης την έχουμε αναλύσει και θα την αναλύσουμε και στο μέλλον.

Αυτά και άλλα πολλά τα ρωτάω με θετική διάθεση προς χάριν του να διορθωθεί κάτι στον χώρο του πολιτισμού. Η εκάστοτε πολιτεία όταν προσφέρει ψυχαγωγία στους πολίτες της πρέπει να περιλαμβάνει, κατά τη γνώμη μου, έννοιες όπως μύηση, μόρφωση και υποδομές και όχι «άρτο και θεάματα». Και οφείλει να οργανωθεί προς αυτή την κατεύθυνση.